F. NIEDENTHAL: Ja jestem z natury optymistą, więc już od dawna mi się wydaje, że najgorsze mamy za nami. Niestety to nie okazało się prawdą ostatnio, ale teraz wierzę, że już tak.

M. FURTAK: Ja nie umiem powiedzieć tak, jak Filip. To znaczy: chciałabym być optymistką. Ale ponieważ już zostało mi udowodnione odwrotnie, niż myślałam, to nie powiem tego z przekonaniem.

M. FURTAK: Zatrzymało się niemalże całkowicie. To znaczy: ja ten aspekt pracy swojej pt. „Pisanie płyty”… To się wydarzało, ale w bardzo zmienionej formie, komicznej z punktu widzenia rok temu czy 1,5 roku temu. Natomiast trasy, wszelkie wyjazdy, spotkania – po prostu nie istnieje ta sytuacja. Czytałam badania w Wielkiej Brytanii, że mimo że na przestrzeni roku o 9 proc. wzrosła konsumpcja muzyki, to 34 proc. muzyków bierze pod uwagę lub już podjęło tę decyzję o zrezygnowaniu z pracy, przebranżowieniu się.

M. FURTAK: Ja akurat myślę, że mogłabym robić bardzo wiele rzeczy, bo mnie bardzo wiele rzeczy interesuje. Natomiast ja nie powzięłam takiego postanowienia i też nie zamierzam na razie jeszcze po to sięgać. Też dlatego, że właśnie nagrałam nową płytę, którą wczoraj zmasterowałam i skończyłam, więc jeszcze też jestem na fali tego i to jest bardzo takie emocjonalnie wzmacniające – że mimo tego, że ten rok wyglądał tak, jak wyglądał, to ja właściwie mam coś skończonego, produkt, z którym mogę teraz coś zrobić. Pytanie: co to może takiego być?

F. NIEDENTHAL: Niektórzy się cały czas przyjmowali. Ja muszę przyznać, że ja trochę mniej. Branża pod jednym względem rzeczywiście stanęła: nie ma już pokazów, nie ma tych wszystkich wyjazdów, nie ma prezentacji. Ale wszystkie domy mody – nie wszystkie, niektóre niestety się zamknęły – ale większość domów mody wciąż pokazuje regularnie kolekcje, sprzedaje. Tak jak wspomniałaś, że konsumpcja muzyki wzrosła, tak samo ludzie wciąż kupują ubrania…

F. NIEDENTHAL: Nawet jeśli. Może to są inne ubrania niż by wcześniej kupowali, ale jednak jakieś ubrania kupują. Ale też kupują takie ubrania, które mają nadzieję kiedyś założyć, jak już będzie można, jak będzie okazja. Jeśli chodzi o wydawanie „Vogue”, to tutaj aż tyle się nie zmieniło. Trochę zmieniliśmy w ostatnim roku częstotliwość ukazywania się, niektóre numery połączyliśmy, też były zmiany w strukturze firmy. Ale „Vogue” się ukazuje i, odpukać, ma się świetnie.

F. NIEDENTHAL: Tak. W zeszłym roku celowaliśmy w te okienka, kiedy było wolno, kiedy mogliśmy bezpiecznie to robić i robiliśmy sesje. Część sesji robiliśmy zdalnie – tak jak sesję okładkową do numeru letniego w zeszłym roku, która powstała w mieszkaniu fotografa, który ma to szczęście, że ma dziewczynę modelkę.

F. NIEDENTHAL: Dla nas absolutnie najlepszy. Powstała piękna sesja – więc tak, zawsze się da. Niektórzy robili sesje przez Zooma…

M. FURTAK: Na pewno się otworzyło dużo możliwości. Wcześniej nie było takiego myślenia i patrzenia na pracę, jakie jest teraz w postaci: „Skoro mam w domu studio i moja partnerka jest modelką, to może byśmy po prostu zrobili tę robotę w ogóle nie wychodząc z domu”. Teraz wydarzają się takie sytuacje. Ja napisałam płytę i zdalnie ją zrealizowałam z moim najbliższym współpracownikiem Albertem Karchem, który mieszka i pracuje w Kopenhadze. Master zrobiliśmy w Kopenhadze, napisane w Kopenhadze zostały np. aranże na dęte instrumenty i nie mogliśmy sobie poradzić z tym, jak to zrobić, jak nagrać ansambl dęty. Jak to w ogóle? Gdzie sala, muzycy? Przecież tego nie da zrobić. Okazało się, że nasz kolega z Polski Tomek Duda nagrał to w domu sam, jednoosobowo, że po prostu jest jednoosobowy dęty ansambl – nasza ukryta magiczna broń, wjechał na białym koniu. I zamknęliśmy płytę, bo się okazało, że po prostu można, że on ma te instrumenty w domu, ma studio i może to nagrać. Ja bym tego rok temu nie wymyśliła.

M. FURTAK: Tak. To chodzi o zmianę sposobu myślenia. I tak naprawdę myślę, że to jest kluczowe w ogóle – to myślenie, to patrzenie na to, w jakiej przestrzeni się znajdujemy i że ona wymaga innego patrzenia na rzeczy. Z punktu widzenia mojej branży myślę, że są 2 najważniejsze rzeczy: to, jak artysta sam może zmienić patrzenie na siebie i jak to się może systemowo zmienić. Myślę, że jak będzie ten moment, że miasta się będą uruchamiać, to byłoby super, gdyby ktoś myślał o muzyce jako o ekonomii, jako o systemie, który się wiąże z tym, jak przebudowywać miasta, jak je uruchamiać, jak to łączyć z gastronomią, z życiem nocnym.

M. FURTAK: Dokładnie. I te nowe możliwości to jest całe spektrum, które mogłoby spowodować, że ten świat lepiej funkcjonuje po niż przed.

M. FURTAK: Tak, tak. Np. Kopenhadze tak już jest – właściwie można w życiu kulturalnym uczestniczyć, jeżeli ma się test.

F. NIEDENTHAL: Widać, że wszyscy są bardzo spragnieni tego postpandemicznego życia i wygląda to tak, że na wybiegu widzimy o wiele więcej kolorów, większe formy, jakąś taką radość z życia, które nastąpi.

F. NIEDENTHAL: Myślę, że to zależy. Żaden duży dom mody nie padł, ale tutaj miałem na myśli mniejsze marki, które się dopiero rozwijały i rzeczywiście mogły na to nie być przygotowane.

F. NIEDENTHAL: Ja mam wrażenie, że moda wreszcie po dłuższym impasie znowu zaczyna stawać się ciekawa. Rzeczywiście jest coraz więcej młodych marek, które – nie mówię, że nagle wyskoczyły na przestrzeni ostatniego roku – ale już gdzieś tam raczkowały. Teraz, ponieważ wszyscy pokazują cyfrowo w wideo, to oni też w niczym nie są gorsi, też mają dostęp do tej samej technologii, też mogą wreszcie zabłysnąć.

F. NIEDENTHAL: Teraz nie trzeba zrobić za kilka milionów pokazu, bo można po prostu nakręcić wideo.

F. NIEDENTHAL: Tak, ale też Instagram już od kilku lat w tym pomagał.

M. FURTAK: Pewnie, że tak. Ma to znaczenie, bo jest to jakaś część mojej tożsamości i dla ludzi też to na pewno ma znaczenie. Ja raczej jestem bardziej powściągliwa stylistycznie niż szalona, aczkolwiek mam też swoje momenty i wybryki.

M. FURTAK: W moim życiu już kolor się pojawił jakiś czas temu. Miałam fazę, że tylko chodziłam ubrana na czarno, ale myślę, że też każdy to przeszedł – w świecie mody też. To, co chciałam powiedzieć a propos skali tego, co mówicie… To jest bardzo ciekawe – nawiązując do tego, co mówiliśmy wcześniej o zmianie sposobu myślenia – ciekawe jest teraz to, że można spojrzeć na siebie jako mała marka czy jako zaczynający artysta, średni artysta, jakikolwiek, że nie zawsze jest tak, że to o ilość chodzi. Czasami wystarczy, że ma się bardzo zaangażowanych odbiorców, fanów, osoby, które kupują twoje produkty – właściwie to samo dotyczy tytułu prasowego – i oni po prostu są z tobą i można w inny sposób ich angażować, a nie musi być ich zawsze więcej. To jest też bardzo aktualna rozmowa, która się toczy a propos serwisów streamingowych.

F. NIEDENTHAL: Mam wielką nadzieję. Pamiętam: lata temu – nie, że w ostatnich 5 latach, ale myślę, że jakoś z 20 lat temu – Vivienne Westwood była pierwszą, która ciągle powtarzała w każdym wywiadzie: „Kupujcie mniej, kupujcie odpowiedzialnie”. Myślę, że nie ma odwrotu, że to już z nami zostanie.

F. NIEDENTHAL: To weszło na tyle wysoko, że wszystkie największe marki, największe firmy już…

F. NIEDENTHAL: Myślę, że tak – że duży wpływ mieli tutaj klienci.

M. FURTAK: Rozmowa, która teraz się toczy: mniej znaczy lepiej nie w przypadku płacenia artystom, bo akurat już prawie mniej się nie da, bo Spotify płaci jakiś śmieszny zero przecinek…

M. FURTAK: A płaci nie tyle, że mniej niż dolara – płaci mniej niż 10 centów za stream. Wszystko ląduje w jednym worku.

M. FURTAK: Tak, znakomicie. Bardzo dziękuję. Ale równie dobrze mogę stanąć z kapeluszem na ulicy i – szczerze – chyba bym więcej zarobiła w takiej sytuacji.

M. FURTAK: Tak, ale nie ma takiego odruchu. Też wydaje mi się, że właśnie – znowu zmiana podejścia – myślenie o tym, że artystę trzeba wesprzeć… Przecież to nie jest akcja charytatywna, to jest robota normalnie, idziesz do pracy. Ty nie potrzebujesz zbiórki pomocowej, tylko potrzebujesz, żeby ktoś wyceniał twoją pracę, którą wykonujesz zawodowo. Kropka. I dlatego teraz rozmowa dotycząca serwisów streamingowych już wyszła ponad to, że jest nieuczciwie płacone za to i że nie można się z tego utrzymać. Jest taki naszkicowany nowy system, który pozwala za stream płacić różne kwoty. To jest bardzo ciekawe, bo czasami mniejsza ilość odegrań może w takim przypadku nie znaczyć mniejszej sumarycznie kwoty pieniędzy.

F. NIEDENTHAL: Ale to słuchający będzie wybierał, ile będzie płacił?

M. FURTAK: Potencjalnie mógłby. To zależy, jak ten system zostanie wypracowany, ale to jest jedna z dróg – gdzie te rozmowy toczą – jaka mogłaby być możliwa. Jest to ciekawe, bo np. muzyka klasyczna w serwisach streamingowych nigdy nie będzie miała tyle odsłuchów co Beyoncé itd. Tych rozmów jest wiele, artyści szukają w miejscach nieoczywistych, łapią się za narzędzia, które są nie z ich świata. Też już o tym rozmawialiśmy – są te tokeny, które być może wejdą w świat muzyki, być może nie, nie wiadomo, jak to się potoczy.

M. FURTAK: Akcje też, bo crowdfunding inwestycyjny już funkcjonuje w Stanach wśród muzyków. Nie umiem powiedzieć, czy to w ogóle ma szansę w Polsce i nie umiem powiedzieć, czy to ma szansę wśród muzyków mniejszego rozmiaru.

F. NIEDENTHAL: Z trendów w modzie?

F. NIEDENTHAL: Mam poczucie, że jeśli chodzi o samą modę, o kolekcje, to bardzo trudno wybrać jakieś jasne trendy. Każdy projektant idzie w swoim kierunku. Zauważyłem, że – jeśli to można nazwać trendem – że wiele marek powraca do swoich korzeni i zaczyna budować na tym.

F. NIEDENTHAL: Budować swój wizerunek może tak. Większość tych marek ma już jakąś strukturę, więc nawet jeśli oberwały przez ostatni rok, to są w stanie wskoczyć na ten pułap, na którym wcześniej były.

F. NIEDENTHAL: Przede wszystkim coraz więcej naprawdę najlepszych marek jest dostępnych na jeden wieczór, jedną noc, jeden dzień – można wynająć torby Chanel albo suknie Valentino i to są zaufani pośrednicy. Poza tym, że można już wynajmować, pożyczać sobie te najlepsze marki, to też coraz więcej marek – w tym przoduje np. Louis Vuitton – tworzy kolekcje wirtualne, które kupuje się…

F. NIEDENTHAL: Tak. Tych ubrań nie można kupić…

M. FURTAK: NFT, temat powraca.

F. NIEDENTHAL: Coraz więcej np. gier komputerowych – bohaterowie tych gier ubierani są przez te marki, prawdziwe marki. A niektóre marki oferują np. kolekcję dostępną jako filtr na Instagrama czy TikToka.

F. NIEDENTHAL: To kończy zakupem, oczywiście to kosztuje, powiedzmy, kilka dolarów, a nie kilkaset czy kilka tysięcy…

F. NIEDENTHAL: Przyznam, że jeszcze sam tego nie próbowałem. Z tego, co rozumiem, to jest to filtr, nakładka na zdjęcie albo jakiś render, wizualizacja.

F. NIEDENTHAL: Powiedzmy.

M. FURTAK: Spróbuję, bo trzeba szukać. Jest taki czas. Wcześniej być może nie wpadłabym na to albo nie byłoby ku temu okazji, a poza tym, że trochę trzeba, to też ciekawi mnie to. Ja założyłam sobie na Zorze konto i oczywiście zanim się na tym zarobi, to trzeba zapłacić: subskrypcja kosztuje, kupowanie tej waluty kosztuje, wystawienie kosztuje. Więc finalnie nawet jak się sprzeda coś za jakieś pieniądze, to po odjęciu tych wszystkich opłat może się okazać, że to wcale nie jest jakiś złoty biznes życia. Zobaczymy, ale chętnie z tym poeksperymentuję. Fajne jest to, co mówisz, bo to się rzeczywiście wszystko spaja w jedną historię. Największe muzyczne wydarzenie w zeszłym roku, które miało miejsce, to był Travis Scott grający w grze komputerowej. Wszystko wraca znowu do tych samych narzędzi, po które ludzie sięgają.

F. NIEDENTHAL: Inne może tak, ale zawsze zależało mi na tym, żeby okładki polskiego wydania „Vogue” niosły jakieś przesłanie i coś znaczyły – nie mówię, że każda po kolei, co miesiąc – ale jednak taki był nasz cel od początku, żeby coś sobą reprezentować.

F. NIEDENTHAL: Wydaje mi się, że jesteśmy w stanie to wyczuć i też jesteśmy w stanie to bardzo prosto sprawdzić w komentarzach. To nie znaczy, że sugerujemy się tymi komentarzami, ale jednak wiemy, co gra w duszach naszych czytelniczek i czytelników. Ale ostatecznie to my interpretujemy tę naszą rzeczywistość codzienną i wymyślamy, jak ją skomentować, pokazać, co moglibyśmy zaproponować naszym czytelniczkom.

F. NIEDENTHAL: Nie najlepszej, ale podnosi się, na pewno się podniesie. Tak jak mówiła Misia – myślę, że to jest też okazja, można na tym jakoś skorzystać. Nie mówię tylko o spieniężeniu, ale też dzięki temu mogą powstać nowe marki, nowi projektanci mogą zaistnieć. Myślę, że są mimo wszystko jakieś pozytywy.

F. NIEDENTHAL: Oczywiście. Czekamy na nich, szukamy ich, wyłapujemy ich już, o nich piszemy, już ich pokazujemy. Jak najbardziej – moda żyje nowym, moda żyje zmianą.

M. FURTAK: Tak już było od dawna. Tak już było od dawna i ci, którzy się zatrzymali na tym etapie, że zawsze może tak nie być, to myślę, że już dawno przegapili ten pociąg, który już teraz jest dosyć rozpędzony. To nie o to chodzi, żeby robić wszystko samemu, bo fajnie jest mieć dobry team i podzielić te zadania mądrze, ale jednak bycie w rękach, jako artysta, innych ludzi też niesie bardzo wiele niebezpieczeństw za sobą i te szanse, które są też w branży muzycznej, to są te szanse na zmianę. Jeżeli ta branża nie ma się najlepiej, to być może dla artysty to wcale nie jest źle.

M. FURTAK: Na pewno. Ja mam nadzieję też na te zmiany systemowe, gdzie jest szansa na to, żeby w miastach, w strukturach poznajdować… Pewnie trzeba też po prostu zatrudnić osobę, która ma muzyka w tytule, żeby było wiadomo, kogo rozliczać.

M. FURTAK: To wszystko jest potrzebne. Też muzyki nie będzie w tych planach, dopóki ktoś tego nie napisze i nie włączy.

M. FURTAK: Moim zdaniem przy tych rozwiązaniach systemowych to są rozwiązania, które też się wiążą z nazywaniem tego inaczej, z patrzeniem na to jako na cały system z całym dobrem inwentarza, czyli z tymi wszystkimi ludźmi – żeby myśleć o tym, że ktoś jest właścicielem klubu i zatrudnia 20 osób od dźwięku, technicznych itd. i myśleć o nim jako o kimś, kto zarządza dźwiękiem, a nie – kto generuje hałas. To są naprawdę małe rzeczy, ale one są gigantyczne.

F. NIEDENTHAL: Ja mam wrażenie, że branża mody – już i tak od jakiegoś czasu jeszcze przed pandemią – spuszczała z tonu. Wreszcie dopuszczała młode talenty, młodych fotografów, już nie mówiąc o projektantach. Ta cała estetyka się bardzo zmieniła, szczególnie patrząc na okładki np. amerykańskiego „Vogue”, które kiedyś były wyphotoshopowane co do milimetra. Zaczęło się od Tylera Mitchella, który zrobił okładkę wrześniową z Beyoncé chyba w 2018 roku, czyli najważniejszego numeru roku – jest to zupełnie inne światło, zupełnie inna estetyka, więc to już się zmieniło.

F. NIEDENTHAL: W sumie tak. Np. wielu młodych fotografów odmawia pracowania na cyfrze i używa tylko filmów, więc…

F. NIEDENTHAL: Bywa to bardzo frustrujące, ale z drugiej strony bardzo to podziwiam i szanuję.

F. NIEDENTHAL: Oczywiście. Najbardziej ikoniczne zdjęcia powstawały na analogu.

M. FURTAK: Ale też to, że to jest w domu, powoduje, że ta atmosfera jest inna i to wspiera tę sytuację.

M. FURTAK: Dziękuję.

F. NIEDENTHAL: Dziękuję.