Psychologia online. Jak szukać wsparcia?

Koronawirus spowodował, że wiele podejmowanych przez nas aktywności, przenieśliśmy do świata wirtualnego. Zresztą, kiedy pomyślimy sobie np. o wyzwaniach, które dotyczą funkcjonowania we współczesnym świecie, możemy pomyśleć o nich niejako jak o planowaniu tajnej operacji CIA za każdym razem, kiedy planujemy wyjście do sklepu, odwiezienie dziecka na zawody, zajęcia, może podejmowanie innych rodzajów aktywności. Dlatego, że wszystko wydaje się być obarczone pewnym ryzykiem, musimy pomyśleć tak wielu czynnikach, o których nie myśleliśmy do tej pory. I siłą rzeczy, aby oszczędzić sobie niejako tego wysiłku, który jest bardzo, ale to bardzo eksploatujący, a z drugiej strony: po to, aby dać sobie większą szansę komfortu funkcjonowania i móc w ogóle robić więcej rzeczy we współczesnym świecie, właśnie przenosimy się do sfery online. Wiele z nas poznało sposób działania platform, takich jak Zoom, Teams, a hasłem roku będzie zapewne „masz wyciszony mikrofon” albo „jesteś zmutowany”, co wcale nie oznacza, że mówimy tutaj o jakiejkolwiek mutacji genetycznej. Chociaż zarówno wspomniane platformy, jak i wiele usług już wcześniej funkcjonowało w świecie online, bliższe stały nam się dopiero teraz. Dotyczy to także właśnie usług psychologicznych i psychoterapeutycznych. Z jednej strony: to społeczeństwo otworzyło się bardziej, zdecydowanie, na korzystanie z konsultacji wideo. Z drugiej strony natomiast: coraz więcej specjalistów decyduje się taką formę pomocy proponować. Tak się składa, że nie dla wszystkich forma ta jest obca. Do tej pory właśnie m.in. psychologia sportowa korzystała z pracy online w sposób znaczący i powiedziałabym nawet intensywny, właściwie od momentu, kiedy coraz więcej zaczęło pojawiać się takich stabilnych łączy internetowych i stabilnych sieci. Wynika to m.in. ze specyfiki podejmowanej działalności, ze specyfiki funkcjonowania w sporcie, chociażby z uwagi na intensywne podróże związane z tym, że sportowiec i psycholog nie zawsze mogą być w jednym miejscu. Powiem więcej: nie zawsze znajdują się w tej samej strefie czasowej, co odczuwam często boleśnie na własnej skórze. I wreszcie: chociażby psycholog, który z reguły nie uczestniczy tak intensywnie w życiu sportowca. Mój system pracy chociażby z Igą Świątek jest pod tym względem wyjątkowy. Z reguły, w przypadku większości pozostałych sportowców, z którymi współpracuję, ten kontakt pozostaje ograniczony, on jest rzadszy i właśnie tutaj bardzo pomocna jest ta forma online. Psychologia sportowa bardzo umiejętnie – powiedziałabym – z tej formy korzysta, także na poziomie chociażby konsultowania się czy komunikowania się za pomocą komunikatorów internetowych. Natomiast usługi psychologiczne online dostępne są powszechnie już od jakiegoś czasu. Bardzo ważne są także dla innych obszarów funkcjonowania i dla innych grup społecznych, nie tylko dla sportowców. Zdecydowanie do tej pory intensywnie korzystały z takich usług osoby np. mieszkające za granicą, a poszukujące pomocy w języku polskim, np. osoby niepełnosprawne, czy wreszcie osoby mieszkające w małych miejscowościach czy np. na wsiach, które mają utrudniony dostęp do poszukiwania wysokiej jakości pomocy psychologicznej czy do znalezienia wysokiej jakości pomocy psychologicznej czy psychoterapeutycznej. Tak się składa, że koronawirus stał się w zdecydowany sposób takim katalizatorem przemian. Okazało się bowiem, że przyswoiliśmy pewnego rodzaju badania, których całkiem sporo pojawia się już od dłuższego czasu. Badania mówiące o tym, że psychoterapia, szczególnie w nurcie poznawczo-behawioralnym, taka psychoterapia, która pomaga szczególnie osobom zmagającym się z zaburzeniami nastroju, m.in. z depresją, z zaburzeniami lękowymi czy uzależnieniami, deklaruje bardzo wysoką skuteczność właśnie, kiedy prowadzona jest w formule online, często nie odbiegającą od spotkań na żywo. Prawdą jest, że w naszej rzeczywistości bardzo długo nie wyobrażaliśmy sobie prowadzenia psychoterapii czy konsultacji psychologicznych przez wideo, korzystając z nowych technologii. Przede wszystkim dlatego, że absolutnie kluczowym elementem pracy jest tzw. relacja terapeutyczna. Ta relacja opiera się oczywiście o kontakt pomiędzy terapeutą czy psychologiem, a pacjentem, klientem, zawodnikiem i jasnym jest, że nic jej nie zastąpi. Pandemia, koronawirus i wszelkie ograniczenia z nim związane spowodowały jednak, że – krótko mówiąc – nie mamy wyjścia. I już nie tylko osoby z grup wymienionych przeze mnie wcześniej, ale właściwie my wszyscy zaczęliśmy korzystać z tej formuły online. Szczególnie, że ten obecny czas, to czas w którym zaczynamy bardzo intensywnie dbać o nasze zdrowie psychiczne. Jak więc poszukać wysokojakościowego wsparcia? Na co zwrócić uwagę? Co jest ważne? Gdzie może tkwić pułapka? I wreszcie: jakie wyzwania czyhają także na psychologów? Jak świat psychologii przyjmuje ten rozwój? O tym chciałabym trochę opowiedzieć.

Dynamiczny rozwój świadczenia usług psychologicznych, psychoterapeutycznych w sferze online jest wyzwaniem, oczywiście dla pacjentów, dla społeczeństwa – o czym opowiem za chwilę – ale stanowi także dosyć istotne wyzwanie dla specjalistów, którzy w ten świat wchodzą. Warto na pewno opowiedzieć o tym, jak podchodzi do tego najważniejsza i najbardziej prężnie działająca organizacja psychologiczna na świecie, więc Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne. Otóż APA, a więc Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne, powołało specjalny zespół do spraw innowacji w opiece zdrowotnej, który ma za zadanie pracować w obszarze digitalizacji usług psychologicznych i psychoterapeutycznych. Coraz częściej uważa się bowiem, że w najbliższych latach będą one stanowić ważny element popularyzacji usług psychologicznych. I tutaj tak naprawdę możemy zastanowić nad tym, że nawet kiedy ograniczenia związane z pandemią miną, a koronawirus przestanie w tak istotny sposób wpływać na nasze funkcjonowanie, to praca online będzie bardzo ważna chociażby dla popularyzacji psychologii i dbania o zdrowie psychiczne w krajach rozwijających się czy właśnie na obszarach wiejskich, tam, gdzie brakuje dostępu do stacjonarnej pomocy. Społecznie więc i w ramach edukacji psychologicznej, ten wątek także jest bardzo ważny. Okazuje się więc, że coraz więcej specjalistów z pełną świadomością angażuje się też w pracę online. I to jest taki pierwszy punkt, na który warto zwrócić uwagę. Punktem drugim jest oczywiście chęć utrzymywania takiej ciągłości pracy z pacjentami czy klientami, dlatego że właśnie w realiach covidowych jest to niemożliwe z uwagi na dystans, na potrzebę izolacji, na trudności związane z przyjmowaniem gabinecie, więc przyjmowania live. Istnieje rzeczywiście kilka wyzwań dla specjalistów, z którymi mierzą się współcześnie, obecnie, świadcząc usługi online. Na pewno pierwszym jest to, o czym powiedziałam wcześniej, mianowicie: kontekst relacji z człowiekiem, kontekst relacji z pacjentem czy klientem. Nic jej nie zastąpi. Na pewno – i o tym warto mówić, warto, aby to brzmiało – nic nie zastąpi tego kontaktu na żywo. Natomiast możliwe jest takie skorzystanie z nowych technologii, żeby w maksymalnie możliwy sposób zminimalizować koszty z tym związane. A więc to są bardzo – wydawać by się mogło – prozaiczne rzeczy, począwszy od dobrej jakości połączenia, poprzez dobry kadr, poprzez odpowiednie tło nawet i komfortowe warunki pracy. Tak, aby zarówno specjalista, jak i osoba po drugiej stronie monitora mogły czuć się możliwie najbardziej komfortowo. Drugim bardzo ważnym wyzwaniem, o którym warto powiedzieć z perspektywy specjalistów, jest na pewno trudność w obsłudze nowych technologii. Nie każdy bowiem porusza się płynnie w świecie wspomnianych aplikacji, nie każdy czuje się sprawnie i komfortowo mówiąc do kamery, do drugiej osoby, która siedzi po drugiej stronie ekranu. Na pewno więc dla wielu specjalistów jest to taki moment – powiedziałabym – w którym pojawia się dosyć istotne wyzwanie zawodowe. Wiemy o tym z własnego doświadczenia, że wiele osób nie czuje się komfortowo pracując online. Są także specjaliści, którzy świadomie wybierają, aby tego nie robić. Powiem więcej: w psychoterapii są też niektóre nurty terapeutyczne, które generalnie nie funkcjonują najlepiej w sferze online i to także może być potencjalna przeszkoda. Natomiast rzeczywiście – tak jak wspomniałam we wstępie – wszystkie usługi w tej chwili, przecież nawet usługi medyczne czy fizjoterapeutyczne na pewnym etapie lockdownu, świadczone były online. Choć brzmi to być może dziwnie, nienaturalnie i futurystycznie, to fizjoterapeuta siedzący przed monitorem potrafił instruować pacjenta, w jaki sposób może się rozciągać czy jakie ćwiczenie może wykonać po to, aby oddziaływać terapeutycznie na ciało. Psychologia próbuje nadążyć za po pierwsze: trendem, a po drugie: potrzebą świata, jak i inne obszary naszego funkcjonowania. I właśnie odpowiedzią na to jest zwiększone korzystanie z usług online. Temu korzystaniu towarzyszy stosunkowo dużo stereotypów, takich, które stopniowo znikają i zostają obalone. Tak jak powiedziałam wcześniej: istnieje coraz więcej badań, które prowadzi nie tylko Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne czy też inne organizacje zawodowe, ale także niezależne instytuty czy uniwersytety, pokazujące, że konsultacje psychologiczne, niektóre nurty psychoterapii mogą być naprawdę bardzo skuteczne czy wręcz na równi skuteczne do pracy z pacjentem na żywo. To jest na pewno bardzo dobra informacja. Myślę też, że taka, która coraz większą rzeszę specjalistów może zachęcać do tego, aby właśnie te usługi online włączać w praktykę, w pracę. To niewątpliwie będzie przyczyniało się do zwiększania nie tylko świadomości społecznej, tego, że rola psychologii w dbaniu o dobrostan jest istotna, ale także będzie pomagało w bardzo istotny sposób zapewnianiu ciągłości wysokiej jakości pracy w wielu, ale to w wielu przypadkach. Od dawna powtarzamy, że do grup, które korzystają ze wsparcia online, takich jak sportowcy, jak ludzie biznesu, jak osoby mieszkające za granicą, dołączali także ci, którzy nie posiadają wysokojakościowego wsparcia stacjonarnego w miejscu swego zamieszkania. To wiąże się oczywiście z kilkoma kwestiami. Po pierwsze: ważna jest świadomość tego, w jaki sposób zweryfikować czy dany specjalista świadczy wsparcie w wysokiej jakości. Kwestia druga: gdzie go szukać? O ile w kwestii poszukiwania wsparcia wysokiej jakości, rozróżnienia tego, czym jest psychologia, psychoterapia czy psychiatria, chciałbym porozmawiać szerzej w osobnym odcinku z gościem, o tyle dziś chciałabym skupić się właśnie na korzystaniu ze wsparcia psychologicznego online, także z perspektywy pacjenta, klienta.